Home
Introductory Essays
Norse Terms in English: a Short Introduction
Methods and Conventions
Semantic Distribution of the Terms in the Database
Database
Database Overview
User Guide
- How to Search the Database
- Explanation of Summary Categories
- Key to Phonological and Morphological Markers
- List of Abbreviations
Search the Database
Search the Texts
Bibliography
News
Project News
Public Events
About
About the Project
People
Contact Us
How to Cite
Cleanness (a.k.a. Purity)
Sir Gawain and the Green Knight
Patience
Pearl
St Erkenwald
Wars of Alexander
Pearl
1
Perle plesaunte to prynces paye,
2
To clanly clos in golde so clere,
3
Oute of oryent I hardyly saye,
4
Ne proued I neuer her precios pere,
5
So rounde, so reken in vche araye,
6
So smal, so smoþe her sydeȝ were.
7
Quere-so-euer I jugged gemmeȝ gaye,
8
I sette hyr sengeley in synglure;
9
Allas! I leste hyr in on erbere,
10
Þurȝ
gresse
to grounde hit
fro
me yot;
11
I dewyne for-dolked of luf daungere,
12
Of þat pryuy perle with-outen spot.
13
Syþen in þat spote hit
fro
me sprange,
14
Ofte haf I wayted wyschande þat wele,
15
Þat wont watȝ whyle deuoyde my
wrange
,
16
& heuen my
happe
& al my hele,
17
Þat dotȝ bot þrych my hert
þrange
,
18
My breste in
bale
bot
bolne
&
bele
.
19
Ȝet þoȝt me neuer so swete a sange,
20
As stylle stounde let to me stele,
21
For-soþe þer fleten to me fele,
22
To
þenke
hir color so clad in clot;
23
O moul þou marreȝ a myry mele.
24
My priuy perle with-outen spotte,
25
Þat spot of spyseȝ myȝt nedeȝ sprede,
26
Þer such rycheȝ to
rot
is
runnen
;
27
Blomeȝ
blayke
& blwe & rede,
28
Þer schyneȝ ful schyr
agayn
þe sunne.
29
Flor & fryte may not be fede,
30
Þer hit doun drof in moldeȝ dunne,
31
For vch
gresse
mot grow of grayneȝ dede,
32
No whete were elleȝ to
woneȝ
wonne
;
33
Of goud vche goude is
ay
by-gonne.
34
So
semly
a sede moȝt fayly not,
35
Þat spryngande spyceȝ vp ne sponne,
36
Of þat precios perle wyth-outen spotte.
37
To þat spot þat I in speche expoun
38
I entred in þat erber grene,
39
In augoste in a hyȝ seysoun,
40
Quen corne is coruen
wyth
crokeȝ kene.
41
On huyle þer perle hit trendeled doun,
42
Schadowed þis worteȝ ful schyre & schene
43
Gilofre, gyngure & gromylyoun,
44
& pyonys powdered
ay
by-twene.
45
Ȝif hit watȝ
semly
on to
sene
,
46
A fayr reflayr ȝet
fro
hit flot,
47
Þer wonys þat worþyly I wot & wene,
48
My precious perle, wyth-outen spot.
49
Bifore þat spot my honde I
spenn[e]d
,
50
For care ful colde þat to me caȝt[e];
51
A denely dele in my hert denned,
52
Þaȝ resoun sette my seluen
saȝt[e]
.
53
I playned my perle þat þer watȝ
spenned
54
Wyth
fyrte
skylleȝ
þat faste faȝt[e],
55
Þaȝ kynde of kryst me comfort kenned,
56
My wreched wylle in wo
ay
wraȝte.
57
I felle
vpon
þat floury flaȝt[e],
58
Suche odour to my
herneȝ
schot;
59
I slode
vpon
a slepyng slaȝte,
60
On þat prec[i]os perle with-outen spot.
61
Fro
spot my spyryt þer sprang in space,
62
My body on balke þer bod in sweuen,
63
My goste is gon in godeȝ grace,
64
In auenture þer meruayleȝ meuen;
65
I ne wyste in þis worlde quere þat hit wace,
66
Bot I knew me
keste
þer
klyfeȝ
cleuen;
67
Towarde a foreste I bere þe face,
68
Where rych rokkeȝ wer to dyscreuen;
69
Þe lyȝt of hem myȝt no mon leuen,
70
Þe glemande glory þat of hem
glent
;
71
For wern neuer webbeȝ þat wyȝeȝ weuen,
72
Of half so dere adubmente.
73
Dubbed wern alle þo downeȝ sydeȝ
74
With
crystal
klyffeȝ
so cler of kynde,
75
Holte-wodeȝ bryȝt aboute hem bydeȝ;
76
Of
bolleȝ
as blwe as ble of ynde,
77
As bornyst
syluer
þe lef onslydeȝ,
78
Þat þike con
trylle
on vch a tynde,
79
Quen glem of glodeȝ
agaynȝ
hem glydeȝ,
80
Wyth
schymeryng schene ful schrylle
þay
schynde.
81
Þe grauayl þat on grounde con grynde
82
Wern precious perleȝ of oryente;
83
Þe sunne bemeȝ bot
blo
& blynde,
84
In respecte of þat adubbement.
85
The adubbemente of þo downeȝ dere
86
Garten
my goste al greffe for-ȝete
87
So frech flauoreȝ of fryteȝ were,
88
As fode hit con me fayre refete.
89
Fowleȝ þer flowen in fryth in fere,
90
Of flaumbande hweȝ,
boþe
smale & grete,
91
Bot sytole stryng & gyternere,
92
Her reken myrþe moȝt not retrete,
93
For quen þose bryddeȝ her
wyngeȝ
bete
94
Þay
songen
wyth
a swete asent;
95
So grac[i]os gle couþe no mon
gete
96
As here & se her adubbement.
97
So al watȝ dubbet on dere asyse;
98
Þat fryth þer fortwne forth me fereȝ,
99
Þe
derþe
þer-of for to deuyse
100
Nis no wyȝ worþe þat tonge bereȝ.
101
I welke
ay
forth in wely wyse,
102
No
bonk
so
byg
þat did me dereȝ,
103
Þe fyrre in þe fryth þe feier con ryse,
104
Þe playn, þe plontteȝ, þe spyse, þe pereȝ,
105
& raweȝ & randeȝ & rych reuereȝ,
106
As fyldor fyn her
b[o]nkes
brent
.
107
I
wan
to a water by schore þat schereȝ,
108
Lorde! dere watȝ hit adubbement!
109
The dubbemente of þo derworth depe
110
Wern
bonkeȝ
bene
of beryl bryȝt;
111
Swangeande
swete þe water con
swepe
112
Wyth
a rownande rourde
raykande
aryȝt;
113
In þe founce þer stonden stoneȝ stepe,
114
As
glente
þurȝ glas þat glowed &
glyȝt
,
115
A stremande
sterneȝ
quen
stroþe
men slepe,
116
Staren in welkyn in wynter nyȝt;
117
For vche a pobbel in pole þer pyȝt
118
Watȝ Emerad, saffer, oþer gemme gente,
119
Þat alle þe loȝe
lemed
of lyȝt,
120
So dere watȝ hit adubbement.
121
The dubbement dere of doun &
daleȝ
,
122
Of wod & water & wlonk playneȝ,
123
Bylde in me blys, abated my
baleȝ
,
124
For-didden my [dis]tresse, dystryed my payneȝ.
125
Doun after a strem þat
dryȝly
haleȝ
,
126
I bowed in blys, bred ful my brayneȝ;
127
Þe fyrre I folȝed þose floty valeȝ,
128
Þe more strenghþe of ioye myn herte strayneȝ,
129
As fortune fares þer as ho
frayneȝ
,
130
Wheþer solace ho sende oþer elleȝ sore,
131
Þe wyȝ, to wham her wylle ho
wayneȝ
,
132
Hytteȝ
to haue
ay
more & more.
133
More of wele watȝ in þat wyse
134
Þen I cowþe telle þaȝ I
tom
hade,
135
For vrþely herte myȝt not suffyse
136
To þe tenþe dole of þo gladneȝ glade;
137
For-þy I þoȝt þat paradyse
138
Watȝ þer oþer
gayn
þo
bonkeȝ
brade;
139
I hoped þe water were a deuyse
140
By-twene myrþeȝ by mereȝ made,
141
By-ȝonde þe broke by
slente
oþer slade,
142
I hope[de] þat mote
merked
wore
.
143
Bot þe water watȝ depe I dorst not wade
144
& euer me longed a more & more.
145
More & more, & ȝet wel mare,
146
Me lyste to se þe broke by-ȝonde,
147
For
if
hit watȝ fayr þer I con fare,
148
Wel loueloker watȝ þe fyrre londe.
149
Abowte me con I
stote
& stare
150
To fynde a
forþe
, faste con I fonde,
151
Bot
woþeȝ
mo i-wysse þer
ware
,
152
Þe fyrre I stalked by þe stronde,
153
& euer me þoȝt I schulde not wonde
154
For wo, þer weleȝ so wynne
wore
.
155
Þenne nwe note me com on honde
156
Þat meued my mynde
ay
more & more,
157
More meruayle con my dom adaunt;
158
I seȝ by-ȝonde þat myry mere,
159
A crystal
clyffe
ful relusaunt,
160
Mony ryal ray con
fro
hit rere;
161
At þe fote þer-of þer sete a faunt,
162
A mayden of
menske
, ful debonere;
163
Blysnande whyt watȝ hyr bleaunt,
164
(I knew hyr wel, I hade
sen
hyr ere)
165
As glysnande golde þat man con
schere
,
166
So schon þat schene an vnder schore;
167
On lenghe I loked to hyr þere,
168
Þe lenger I knew hyr more & more
169
The more I
frayste
hyr fayre face.
170
Her fygure fyn, quen I had fonte,
171
Suche gladande glory con to me glace,
172
As
lyttel
byfore þerto watȝ wonte;
173
To
calle
hyr
lyste
con me enchace,
174
Bot baysment gef myn hert a
brunt
,
175
I seȝ hyr in so strange a place,
176
Such a
burre
myȝt make myn herte
blunt
177
Þenne vereȝ ho vp her fayre frount,
178
Hyr vysayge whyt as playn yuore,
179
Þat stonge myn hert ful stray atount,
180
& euer þe lenger, þe more & more.
181
More þen me lyste my drede aros,
182
I stod ful stylle & dorste not
calle
,
183
Wyth
yȝen open & mouth ful clos,
184
I stod as hende as hawk in halle;
185
I hope þat gostly watȝ þat porpose,
186
I dred on ende quat schulde byfalle,
187
Lest ho me eschaped þat I þer chos,
188
Er I at
steuen
hir moȝt stalle.
189
Þat gracios gay with-outen
galle
,
190
So smoþe, so smal, so
seme
slyȝt,
191
Ryseȝ vp in hir araye ryalle,
192
A prec[i]os pyece in perleȝ pyȝt.
193
Perleȝ pyȝte of ryal prys,
194
Þere moȝt mon by grace haf
sene
,
195
Quen þat frech as flor-de-lys,
196
Doun þe
bonke
con boȝe by-dene.
197
Al blysnande whyt watȝ hir beau uiys,
198
Vpon
at sydeȝ & bounden
bene
199
Wyth
þe myryeste margarys at my deuyse,
200
Þat euer I seȝ ȝet
with
myn yȝen;
201
Wyth
lappeȝ large I wot & I wene,
202
Dubbed
with
double perle & dyȝte,
203
Her cortel of self sute schene,
204
With
precios perleȝ al
vmbe
-pyȝte.
205
A pyȝt coroune ȝet wer þat gyrle,
206
Of mariorys & non oþer ston,
207
Hiȝe pynakled of cler quyt perle,
208
Wyth
flurted flowreȝ perfet
vpon
;
209
To hed hade ho non oþer
werle
,
210
Her here heke al hyr
vmbe
-gon;
211
Her semblaunt sade, for doc oþer erle,
212
Her ble more blaȝt þen whalleȝ bon;
213
As
schorne
golde schyr her fax þenne schon,
214
On schyldereȝ þat leghe vnlapped lyȝte;
215
Her depe colour ȝet
wonted
non,
216
Of precios perle in porfyl pyȝte,
217
Pyȝt watȝ poyned & vche a hemme,
218
At honde, at sydeȝ, at ouerture,
219
Wyth
whyte perle & non oþer gemme,
220
& bornyste quyte watȝ hyr uesture.
221
Bot a wonder perle with-outen wemme,
222
In myddeȝ hyr breste watȝ sette so sure;
223
A manneȝ dom moȝt
dryȝly
demme,
224
Er mynde moȝt malte in hit mesure;
225
I hope no tong moȝt endure
226
No sauerly saghe say of þat syȝt,
227
So watȝ hit clene & cler & pure,
228
Þat precios perle þer hit watȝ pyȝt,
229
Pyȝt in perle þat precios p[r]yse.
230
On wyþer half water com doun þe schore,
231
No gladder gome
heþen
in to grece,
232
Þen I, quen ho on brymme wore;
233
Ho watȝ me
nerre
þen aunte or nece,
234
My joy for-þy watȝ much þe more.
235
Ho profered me speche þat special spyce,
236
Enclynande
lowe
in wommon lore,
237
Caȝte of her coroun of grete tresore,
238
&
haylsed
me
wyth
a
lote
lyȝte.
239
Wel watȝ me þat euer I watȝ bore,
240
To
sware
þat swete in perleȝ pyȝte!
241
“O perle,” quod I, “in perleȝ pyȝt,
242
Art þou my perle þat I haf playned,
243
Regretted by myn one, on nyȝte?
244
Much longeyng haf I for þe
layned
,
245
Syþen into
gresse
þou me
aglyȝte
;
246
Pensyf, payred, I am for-payned,
247
& þou in a lyf of lykyng lyȝte
248
In paradys erde, of stryf vnstrayned.
249
What wyrde hatȝ hyder my iuel
vayned
,
250
& don me in þys del & gret daunger?
251
Fro
we in
twynne
wern towen & twayned,
252
I haf ben a joyleȝ juelere.”
253
That juel þenne in gemmyȝ gente,
254
Vered vp her vyse
with
yȝen graye,
255
Set on hyr coroun of perle orient,
256
& soberly after þenne con ho say:
257
“Sir ȝe haf your tale myse-tente,
258
To say your perle is al awaye,
259
Þat is in cofer, so comly clente,
260
As in þis gardyn gracios gaye,
261
Here-inne to lenge for euer & play.
262
Þer
mys
nee mornyng com neuer here,
263
Her were a forser for þe in faye,
264
If
þou were a gentyl Iueler.
265
Bot jueler gente
if
þou schal lose
266
Þy ioy for a gemme þat þe watȝ lef,
267
Me
þynk
þe put in a mad porpose,
268
& busyeȝ þe aboute a raysoun bref,
269
For þat þou lesteȝ watȝ bot a rose,
270
Þat flowred & fayled as kynde hyt gef;
271
Now þurȝ kynde of þe
kyste
þat hyt con close,
272
To a perle of prys hit is put in pref;
273
& þou hatȝ
called
þy wyrde a þef,
274
Þat oȝt of noȝt hatȝ mad þe cler;
275
Þou blameȝ þe bote of þy meschef,
276
Þou art no kynde jueler.”
277
A Iuel to me þen watȝ þys
geste
,
278
& iueleȝ wern hyr gentyl saweȝ,
279
“I-wyse,” quod I, “my blysfol beste,
280
My grete dystresse þou al to-draweȝ,
281
To be excused I make requeste;
282
I trawed my perle don out of daweȝ,
283
Now haf I fonde hyt I schal ma feste,
284
& wony
with
hyt in schyr wod schaweȝ,
285
& loue my lorde & al his
laweȝ
,
286
Þat hatȝ me broȝ[t] þys blys
ner
;
287
Now were I at yow by-ȝonde þise waweȝ,
288
I were a ioyfol jueler.”
289
“Jueler,” sayde þat gemme clene,
290
“Wy borde ȝe men, so madde ȝe be?
291
Þre wordeȝ hatȝ þou spoken at ene,
292
Vn-avysed, for soþe, wern alle þre,
293
Þou ne woste in worlde quat on dotȝ mene,
294
Þy worde byfore þy wytte con fle.
295
Þou says þou traweȝ me in þis dene,
296
By cawse þou may
with
yȝen me se;
297
Anoþer þou says, in þys countre
298
Þy self schal won
with
me ryȝt here;
299
Þe þrydde, to passe þys water fre,
300
Þat may no ioyfol jueler.
301
I halde þat iueler
lyttel
to prayse.
302
Þat loueȝ wel þat he seȝ
wyth
yȝe,
303
& much to blame & vn-cortoyse,
304
Þat loueȝ oure lorde wolde make a lyȝe,
305
Þat lelly hyȝte your lyf to
rayse
,
306
Þaȝ fortune dyd your flesch to
dyȝe
;
307
Ȝe setten hys wordeȝ ful westernays
308
Þat loueȝ no þynk bot ȝe hit syȝe,
309
& þat is a poynt o sorquydryȝe,
310
Þat vche god mon may euel
byseme
311
To leue no tale be true to tryȝe,
312
Bot þat hys one
skyl
may dem[e].
313
Deme now þy-self,
if
þou con, dayly
314
As man to god wordeȝ schulde heue.
315
Þou saytȝ þou schal won in þis bayly;
316
Me
þynk
þe
burde
fyrst aske leue,
317
& ȝet of graunt þou myȝteȝ fayle;
318
Þou wylneȝ ouer þys water to
weue
,
319
Er moste þou ceuer to oþer counsayl,
320
Þy corse in clot mot calder
keue
,
321
For hit watȝ
for-garte
, at paradys greue
322
Oure ȝore fader hit con mysseȝeme;
323
Þurȝ drwry deth boȝ vch ma dreue,
324
Er ouer þys
dam
hym dryȝtyn deme.”
325
“Demeȝ þou me,” quod I, “my swete
326
To dol
agayn
, þenne I dowyne;
327
Now haf I fonte þat I for-lete
328
Schal I efte for-go hit er euer I fyne?
329
Why schal I hit
boþe
mysse
& mete?
330
My precios perle dotȝ me gret pyne,
331
What serueȝ tresor, bot
gareȝ
men grete
332
When he hit schal efte
with
teneȝ
tyne
?
333
Now rech I neuer forto declyne,
334
Ne how fer of folde þat man me fleme,
335
When I am partleȝ of perleȝ myne.
336
Bot durande doel what may men deme?”
337
“Thow demeȝ noȝt bot doel dystresse,”
338
Þenne sayde þat wyȝt “why dotȝ þou so?
339
For dyne of doel, of lureȝ lesse,
340
Ofte mony mon for-gos þe mo;
341
Þe oȝte better þy seluen blesse,
342
& loue
ay
god & wele & wo,
343
For
anger
gayneȝ
þe not a cresse.
344
Who nedeȝ schal þole be not so
þro
;
345
For
þoȝ
þou daunce as any do
346
Braundysch & bray þy
braþeȝ
breme,
347
When þou no fyrre may, to ne
fro
,
348
Þou moste abyde þat he schal deme.
349
Deme dryȝtyn, euer hym adyte,
350
Of þe way a fote ne wyl he wryþe,
351
Þy mendeȝ mounteȝ not a myte,
352
Þaȝ þou for sorȝe be neuer blyþe;
353
Stynst of þy strot & fyne to flyte,
354
& sech hys
blyþe
ful swefte & swyþe,
355
Þy prayer may hys pyte byte,
356
Þat mercy schal hyr crafteȝ kyþe;
357
Hys comforte may þy langour lyþe,
358
& þy lureȝ of lyȝtly
leme
,
359
For marre oþer madde, morne & myþe,
360
Al lys in hym to dyȝt & deme.”
361
Thenne demed I to þat damyselle,
362
Ne worþe no wrath þe vnto my lorde,
363
If
rapely
raue
spornande in spelle.
364
My herte watȝ al
with
mysse
remorde,
365
As wallande water gotȝ out of welle;
366
I do me
ay
in hys myserecorde.
367
Rebuke me neuer
with
wordeȝ felle,
368
Þaȝ I forloyne my dere endorde,
369
Bot lyþeȝ me kyndely your coumforde,
370
Pytosly
þenkande
vpon
þysse;
371
Of care & me ȝe made acorde,
372
Þat er watȝ grounde of alle my blysse;
373
My blysse, my
bale
ȝe han ben
boþe
,
374
Bot much þe
bygger
ȝet watȝ my mon,
375
Fro
þou watȝ wroken
fro
vch a
woþe
.
376
I wyste neuer quere my perle watȝ gon;
377
Now I hit se, now leþeȝ my loþe,
378
& quen we departed we wern at on,
379
God forbede we be now wroþe,
380
We meten so selden by stok oþer ston;
381
Þaȝ cortaysly ȝe
carp
con,
382
I am bot mol & marereȝ
mysse
,
383
Bot crystes mersy & mary & Ion,
384
Þise
arn
þe grounde of alle my blysse.
385
In blysse I se þe blyþely
blent
386
& I a man al mornyf mate,
387
Ȝe
take
þer-on ful
lyttel
tente,
388
Þaȝ I hente ofte harmeȝ
hate
.
389
Bot now I am here in your presente,
390
I wolde bysech wythouten debate,
391
Ȝe wolde me say in sobre asente,
392
What lyf ȝe lede, erly & late,
393
For I am ful fayn þat your astate
394
Is worþen to worschyp & wele I wysse,
395
Of alle my Ioy þe hyȝe
gate
396
Hit is in grounde of alle my blysse.”
397
“Now blysse burne mot þe bytyde;”
398
Þen sayde þat lufsoum of lyth &
lere
,
399
“&
welcum
here to walk & byde,
400
For now þy speche is to me dere;
401
Maysterful mod & hyȝe pryde
402
I
hete
þe
arn
heterly
hated here;
403
My lorde ne loueȝ not forto chyde,
404
For
meke
arn
alle þat woneȝ hym
nere
,
405
& when in hys place þou schal apere,
406
Be dep deuote in hol
mekenesse
;
407
My lorde þe lamb, loueȝ
ay
such chere,
408
Þat is þe grounde of alle my blysse.
409
A blysful lyf þou says I lede,
410
Þou woldeȝ knaw þer-of þe stage;
411
Þow wost wel when þy perle con schede,
412
I watȝ ful ȝong & tender of age,
413
Bot my lorde þe lombe, þurȝ hys god-hede,
414
He
toke
my self to hys maryage,
415
Corounde me quene in blysse to brede,
416
In lenghe of dayeȝ þat euer schal wage,
417
& sesed in alle hys herytage
418
Hys lef is, I am holy hysse;
419
Hys prese, hys prys & hys parage,
420
Is
rote
& grounde of alle my blysse.”
421
“Blysful,” quod I, “may þys be trwe,
422
Dyspleseȝ not
if
I speke errour;
423
Art þou þe quene of heueneȝ blwe,
424
Þat al þys worlde schal do honour?
425
We leuen on marye þat grace of grewe,
426
Þat ber a
barne
of vyrgyn flour,
427
Þe
croune
fro
hyr quo moȝt remwe,
428
Bot ho hir passed in sum fauour?
429
Now for synglerty o hyr dousour,
430
We
calle
hyr fenyx of arraby,
431
Þat
freles
fleȝe of hyr fasor,
432
Lyk
to þe quen of cortaysye.”
433
“Cortayse quen” þenne s[a]yde þat gaye,
434
Knelande to grounde, folde vp hyr face,
435
“Makeleȝ moder & myryest
may
,
436
Blessed bygynner of vch a grace!”
437
Þenne ros ho vp & con restay,
438
& speke me towarde in þat space:
439
“Sir fele here porchaseȝ &
fongeȝ
pray
440
Bot supplantoreȝ none with-inne þys place;
441
Þat emperise al heuenȝ hatȝ,
442
& vrþe & helle in her bayly;
443
Of erytage ȝet non wyl ho chace,
444
For ho is quen of cortaysye.
445
The court of þe kyndom of god alyue,
446
Hatȝ a property in hyt self beyng;
447
Alle þat may þer-inne aryue
448
Of alle þe reme is quen oþer kyng,
449
& neuer oþer ȝet schal depryue,
450
Bot vchon fayn of oþereȝ hafyng,
451
& wolde her corouneȝ wern worþe þo fyue,
452
If
possyble were her mendyng.
453
Bot my lady of quom Iesu con spryng,
454
Ho haldeȝ þe empyre ouer vus ful hyȝe,
455
& þat dyspleseȝ non of oure
gyng
,
456
For ho is quene of cortaysye.
457
Of courtaysye, as saytȝ saynt poule,
458
Al
arn
we membreȝ of ihesu kryst,
459
As heued & arme &
legg
& naule,
460
Temen to hys body ful trwe &
t[r]yste
;
461
Ryȝt so is vch a krysten sawle,
462
A longande lym to þe mayster of myste;
463
Þenne loke what
hate
oþer any gawle,
464
Is tached oþer tyȝed þy lymmeȝ by-twyste,
465
Þy heued hatȝ nauþer
greme
ne gryste,
466
On arme oþer fynger, þaȝ þou ber byȝe;
467
So fare we alle
wyth
luf &
lyste
,
468
To kyng & quene by cortaysye.”
469
“Cortayse,” quod I, “I leue
470
& charyte grete be yow among,
471
Bot my speche þat yow ne greue,
472
******
473
Þy self in heuen ouer hyȝ þou heue,
474
To make þe quen þat watȝ so ȝonge,
475
What more-hond moȝte he acheue
476
Þat hade endured in worlde stronge,
477
& lyued in penaunce hys lyueȝ longe,
478
With
bodyly
bale
hym blysse to byye?
479
What more worschyp moȝt ho
fonge
,
480
Þen corounde be kyng by cortayse?
481
That cortayse is to fre of dede,
482
Ȝyf hyt be soth þat þou coneȝ saye,
483
Þou lyfed not two ȝer in oure þede,
484
Þou cowþeȝ neuer god nauþer plese ne pray,
485
Ne neuer nawþer pater ne crede,
486
& quen mad on þe fyrst day!
487
I may not traw, so god me spede,
488
Þat god wolde wryþe so
wrange
away;
489
Of countes damysel, par ma fay,
490
Wer fayr in heuen to halde asstate
491
Aþer elleȝ a lady of lasse aray,
492
Bot a quene, hit is to dere a date.”
493
“Þer is no date of hys god-nesse,”
494
Þen sayde to me þat worþy wyȝte,
495
“For al is trawþe þat he con dresse,
496
& he may do no þynk bot ryȝt,
497
As mathew
meleȝ
in your
messe
,
498
In sothfol gospel of god al-myȝt
499
In sample he can ful
grayþely
gesse
,
500
& lykneȝ hit to heuen lyȝte.”
501
“My regne, he saytȝ, is
lyk
on hyȝt,
502
To a lorde þat hade a uyne I wate,
503
Of tyme of ȝere þe terme watȝ tyȝt,
504
To labor vyne watȝ dere þe date,
505
Þat date of ȝere wel knawe þys hyne;
506
Þe lorde ful erly vp he ros,
507
To hyre werkmen to hys vyne,
508
& fyndeȝ þer summe to hys porpos,
509
Into acorde
þay
con de-clyne,
510
For a pené on a day & forth
þay
gotȝ,
511
Wryþen & worchen & don gret pyne,
512
Keruen &
caggen
& man hit clos;
513
Aboute vnder, þe lorde to marked
totȝ
514
& ydel men stande he fyndeȝ þer-ate,
515
“Why stande ȝe ydel” he sayde to þos,
516
Ne knawe ȝe of þis day no date?
517
“
Er
date of daye hider
arn
we
wonne
,”
518
So watȝ al
samen
her answar soȝt;
519
“We haf standen her syn ros þe sunne,
520
& no mon byddeȝ vus do, ryȝt noȝt.”
521
“Gos in-to my vyne, dotȝ þat ȝe conne.”
522
So sayde þe lorde & made hit toȝt.
523
“What resonabele hyre be naȝt be
runne
,
524
I yow pray in dede & þoȝte.”
525
Þay
wente in to þe vyne & wroȝte,
526
& al day þe lorde þus ȝede his
gate
,
527
& nw men to hys vyne he broȝte;
528
Wel neȝ wyl day watȝ passed date,
529
At þe day of date of euen-songe,
530
On oure byfore þe sonne go doun
531
He seȝ þer ydel men ful stronge
532
& sa[y]de to hem
with
sobre soun;
533
“Wy stonde ȝe ydel þise dayeȝ longe.”
534
Þay
sayden her hyre watȝ nawhere
boun
.
535
“Gotȝ to my vyne ȝemen ȝonge
536
& wyrkeȝ & dotȝ þat
at
ȝe moun.”
537
Sone þe worlde by-com wel broun,
538
Þe sunne watȝ doun & hit wex late;
539
To
take
her hyre he mad sumoun;
540
Þe day watȝ al apassed date.
541
The date of þe daye þe lorde con knaw,
542
Called
to þe reue “lede pay þe meyny,
543
Gyf
hem þe hyre þat I hem owe,
544
& fyrre, þat non me may repreue,
545
Set hem alle
vpon
a rawe,
546
&
gyf
vchon in-lyche a peny.
547
Bygyn at þe laste þat standeȝ
lowe
,
548
Tyl
to þe fyrste þat þou atteny;”
549
& þenne þe fyrst by-gonne to pleny
550
& sayden þat
þay
hade trauayled sore,
551
Þese bot an [h]oure hem con streny,
552
Vus
þynk
vus oȝe to
take
more.
553
More haf we serued vus
þynk
so,
554
Þat suffred han þe dayeȝ hete,
555
Þenn þyse þat wroȝt[e] not houreȝ two,
556
& þou dotȝ hem vus to counterfete.
557
Þenne sayde þe lorde to on of þo,
558
“Frende no
wrang
I wyl þe
ȝete
,
559
Take
þat is þyn owne & go;
560
& I hyred þe for a peny a grete,
561
Quy bygynneȝ þou now to
þrete
;
562
Watȝ not a pené þy couenaunt þore?
563
Fyrre þen couenaunde is noȝt to plete,
564
Wy schalte þou þenne ask more?
565
More weþer
louyly
is me my gyfte
566
To do
wyth
myn quat so me lykeȝ?
567
Oþer elleȝ þyn yȝe to lyþer is
lyfte
,
568
For I am goude & non by-swykeȝ.”
569
“Þus schal I,” quod kryste, “hit
skyfte
,
570
Þe laste schal be þe fyrst þat strykeȝ,
571
& þe fyrst þe laste, be he neuer so swyft,
572
For mony ben
calle
[d] þaȝ fewe be mykeȝ.”
573
Þus pore men her part
ay
pykeȝ,
574
Þaȝ
þay
com late &
lyttel
wore
,
575
& þaȝ her sweng
wyth
lyttel
at-slykeȝ,
576
Þe merci of god is much þe more.
577
“More haf I of ioye & blysse here-inne,
578
Of ladyschyp gret & lyueȝ
blom
,
579
Þen alle þe wyȝeȝ in þe worlde myȝt
wynne
580
By þe way of ryȝt to aske dome.
581
Wheþer wel nygh[t] now I con bygynne,
582
In euentyde in-to þe vyne I come,
583
Fyrst of my hyre my lorde con
mynne
,
584
I watȝ payed anon of al & sum;
585
Ȝet oþer þer werne þat
toke
more
tom
,
586
Þat swange & swat for long ȝore,
587
Þat ȝet of hyre no þynk
þay
nom,
588
Paraunter noȝt schal to ȝere more.”
589
Then more I
meled
& sayde apert,
590
“Me
þynk
þy tale vnresounable,
591
Goddeȝ ryȝt is redy & euer more rert,
592
Oþer holy wryt is bot a fable;
593
In sauter is sayd a verce ouerte
594
Þat spekeȝ a poynt determynable,
595
‘Þou quyteȝ vchon as hys desserte,
596
Þou hyȝe kyng
ay
pretermynable,’
597
Now he þat stod þe long day stable,
598
& þou to payment com hym byfore,
599
Þenne þe lasse in werke to
take
more able,
600
& euer þe lenger þe lasse þe more.”
601
“Of more & lasse in godeȝ ryche,”
602
Þat gentyl sayde “lys no Ioparde,
603
For þer is vch mon payed inliche,
604
Wheþer
lyttel
oþer much be hys rewarde,
605
For þe gentyl cheuentayn is no chyche,
606
Queþer-so-euer he dele nesch oþer harde,
607
He laueȝ hys gyfteȝ as water of dyche,
608
Oþer goteȝ of
golf
þat neuer charde;
609
Hys fraunchyse is large þat euer
dard
,
610
To hym þat matȝ in synne no scoghe
611
No blysse betȝ
fro
hem reparde,
612
For þe grace of god is gret I-noghe.
613
Bot now þou moteȝ me for to mate
614
Þat I my peny haf
wrang
tan
here,
615
Þou sayȝ þat I þat com to late,
616
Am not worþy so gret lere.
617
Where wysteȝ þou euer any bourne abate
618
Euer so holy in hys prayere,
619
Þat he ne forfeted by sumkyn
gate
,
620
Þe mede sum-tyme of heueneȝ clere;
621
&
ay
þe ofter, þe alder
þay
were,
622
Þay
laften ryȝt & wroȝten woghe
623
Mercy & grace moste hem þen stere,
624
For þe grace of god is gret in-noȝe.
625
Bot in-noghe of grace hatȝ innocent,
626
As sone as
þay
arn
borne by lyne
627
In þe water of babtem
þay
dyssente,
628
Þen
arne
þay
boroȝt in-to þe vyne,
629
Anon þe day
with
derk endente,
630
Þe myȝt of deth dotȝ to en-clyne
631
Þat wroȝt neuer
wrang
er þenne
þay
wente;
632
Þe gentyle lorde þenne payeȝ hys hyne,
633
Þay
dyden hys heste,
þay
wern þere-ine,
634
Why schulde he not her labour alow,
635
Ȝy[rd] & pay hem at þe fyrst fyne
636
For þe grace of god is gret in-noghe?
637
Inoȝe is knawen þat man-kyn grete,
638
Fyrste watȝ wroȝt to blysse parfyt;
639
Oure forme-fader hit con forfete,
640
Þurȝ an apple þat he
vpon
con byte;
641
Al wer we dampned for þat mete,
642
To
dyȝe
in doel out of delyt,
643
& syþen wende to helle hete,
644
Þer-inne to won with-oute respyt;
645
Bot þer on com a bote
as-tyt
.
646
Ryche blod
ran
on rode so roghe,
647
& wynne [&] water, þen at þat plyt
648
Þe grace of god wex gret in-noghe.
649
Innoghe þer wax out of þat welle,
650
Blod & water of brode wounde;
651
Þe blod vus boȝt
fro
bale
of helle,
652
& delyuered vus of þe deth secounde;
653
Þe water is baptem þe soþe to telle;
654
Þat folȝed þe glayue so grymly grounde,
655
Þat wascheȝ away þe gylteȝ felle,
656
Þat adam
wyth
inne deth vus
drounde
.
657
Now is þer noȝt in þe worlde rounde
658
Bytwene vus & blysse bot þat he with-droȝ
659
& þat is restored in sely stounde,
660
& þe grace of god is gret in-nogh.
661
Grace in-nogh þe mon may haue,
662
Þat synneȝ þenne new, ȝif hym repente,
663
Bot
with
sorȝ &
syt
he mot hit
craue
,
664
& byde þe payne þer-to is bent,
665
Bot resoun of ryȝt þat con not
raue
,
666
Saueȝ euer more þe innossent;
667
Hit is a dom þat neuer god gaue,
668
Þat euer þe gyltleȝ schulde be schente.
669
Þe gyltyf may contryssyoun hente
670
& be þurȝ mercy to grace þryȝt;
671
Bot he to gyle þat neuer
glente
,
672
At in-oscente is saf & ryȝte.
673
Ryȝt þus I knaw wel in þis cas,
674
Two men to saue is god by
skylle
;.
675
Þe ryȝt-wys man schal se hys face,
676
Þe harmleȝ haþel schal com hym
tylle
,
677
Þe sauter hyt satȝ þus in a pace:
678
“Lorde quo schal klymbe þy hyȝ hylleȝ
679
Oþer rest with-inne þy holy place?”
680
Hymself to on-sware he is not
dylle
;
681
“Hondelyngeȝ harme þat dyt not
ille
,
682
Þat is of hert
boþe
clene & lyȝt,
683
Þer schal hys step stable stylle,”
684
Þe innosent is
ay
saf by ryȝt.
685
The ryȝtwys man also sertayn
686
Aproche he schal þat proper pyle,
687
Þat
takeȝ
not her lyf in vayne
688
Ne glauereȝ her nieȝbor
wyth
no gyle;
689
Of þys ryȝt-wys saȝ salamon playn,
690
How kyntly oure con aquyle
691
By wayeȝ ful streȝt he con hym strayn,
692
& scheued hym þe rengne of god a whyle,
693
As quo says “lo ȝon louely yle,
694
Þou may hit
wynne
if
þou be
wyȝte
,”
695
Bot hardyly with-oute peryle,
696
Þe innosent is
ay
saue by ryȝte!
697
An-ende ryȝtwys men, ȝet saytȝ a gome
698
Dauid in sauter,
if
euer ȝe seȝ hit,
699
“Lorde þy seruaunt draȝ neuer to dome,
700
For non lyuyunde to þe is Iustyfyet.”
701
For-þy to corte quen þou schal com,
702
Þer alle oure causeȝ schal be tryed,
703
Alegge þe ryȝt þou may be in-nome,
704
By þys ilke spech I haue asspyed;
705
Bot he on rode þat blody
dyed
,
706
Delfully þurȝ hondeȝ þryȝt
707
Gyue þe to passe when þou arte tryed
708
By innocens & not by ryȝte.
709
Ryȝt-wysly quo con rede,
710
He loke on bok & be awayed
711
How Ihesuc hym welke in
areþede
,
712
& burneȝ her
barneȝ
vnto hym brayde,
713
For
happe
& hele þat
fro
hym ȝede,
714
To touch her chylder
þay
fayr hym prayed.
715
His dessypeleȝ
with
blame let be hym bede,
716
&
wyth
her resouneȝ ful fele restayed;
717
Ihesuc þenne hem swetely sayde,
718
“Do way, let chylder vnto me tyȝt.
719
To suche is heuen-ryche arayed,”
720
Þe innocent is
ay
saf by ryȝt.
721
Ihesuc con
calle
to hym hys mylde
722
& sayde hys ryche no wyȝ myȝt
wynne
.
723
Bot he com þyder ryȝt as a chylde,
724
Oþer elleȝ neuer more com þer-inne,
725
Harmleȝ, trwe & vnde-fylde,
726
With-outen mote oþer mascle of
sulpande
synne;
727
Quen such þer
cnoken
on þe bylde,
728
Tyt
schal hem men þe ȝate vnpynne,
729
Þer is þe blys þat con not blynne,
730
Þat þe Iueler soȝte þurȝ perre pres
731
& solde alle hys goud
boþe
wolen & lynne,
732
To bye hym a perle [þat] watȝ mascelleȝ.
733
This makelleȝ perle þat boȝt is dere,
734
Þe Ioueler
gef
fore alle hys god,
735
Is
lyke
þe reme of heuenesse clere
736
So sayde þe fader of folde & flode,
737
For hit is wemleȝ, clene & clere,
738
& endeleȝ rounde & blyþe of mode,
739
& commune to alle þat ryȝtwys were,
740
Lo! euen in myddeȝ my breste hit stode;
741
My lorde þe lombe þat schede hys blode,
742
He pyȝt hit þere in token of pes;
743
I rede þe forsake þe worlde wode,
744
& porchace þy perle maskelles.”
745
“O maskeleȝ perle in perleȝ pure
746
Þat bereȝ,” quod I, “þe perle of prys,
747
Quo formed þe þy fayre fygure?
748
Þat wroȝt þy wede, he watȝ ful wys;
749
Þy beaute com neuer of nature,
750
Pymalyon paynted neuer þy vys,
751
Ne arystotel nawþer by hys lettrure
752
Of
carpe
þe kynde þese properteȝ.
753
Þy colour passeȝ þe flour-de-lys,
754
Þyn angel hauyng so clene corteȝ
755
Breue
me bryȝt, quat-kyn of priys
756
Bereȝ þe perle so maskelleȝ.”
757
“My makeleȝ lambe þat al may bete,”
758
Quod
scho
, “my dere destyné
759
Me ches to hys
make
al-þaȝ vnmete,
760
Sum tyme
semed
þat assemblé
761
When I wente
fro
yor worlde wete.
762
He
calde
me to hys bonerté,
763
‘Cum hyder to me my lemman swete,
764
For mote ne spot is non in þe:’
765
He
gef
me myȝt & als bewté.
766
In hys blod he wesch my wede on dese,
767
& coronde clene in vergynté,
768
& pyȝt me in perleȝ maskelleȝ.”
769
“Why maskelleȝ bryd þat bryȝt con flambe
770
Þat reiateȝ hatȝ so ryche &
ryf
,
771
Quat-kyn þyng may be þat lambe,
772
Þat þe wolde wedde vnto hys vyf?
773
Ouer alle oþer so hyȝ þou clambe,
774
To lede
with
hym so ladyly lyf
775
So mony a cumly on vnder cambe,
776
For kryst han lyued in much stryf,
777
& þou con alle þo dere out-dryf,
778
&
fro
þat maryag al oþer depres,
779
Al only þyself so stout & styf,
780
A makeleȝ
may
& maskelleȝ.”
781
“Maskelles,” quod þat myry quene,
782
“Vnblemyst I am wyth-outen blot,
783
& þat may I
with
mensk
menteene;
784
Bot makeleȝ quene þenne sade I not,
785
Þe lambes vyueȝ in blysse we bene,
786
A hondred & forty þowsande flot
787
As in þe apocalyppeȝ hit is
sene
;
788
Sant Iohan hem syȝ al in a knot,
789
On þe hyl of syon þat
semly
clot.
790
Þe apostel hem segh in gostly
drem
791
Arayed to þe weddyng in þat hyl coppe,
792
Þe nwe cyte u Ierusalem.
793
Of Ierusalem I in speche spelle.
794
If
þou wyl knaw what-kyn he be,
795
My lombe, my lorde, my dere Iuelle,
796
My ioy, my blys, my lemman fre,
797
Þe profete ysaye of hym con
melle
,
798
Pitously of hys debonerté
799
Þat gloryous gyltleȝ þat mon con quelle,
800
With-outen any sake of felonye,
801
As a schep to þe slaȝt þer lad watȝ he
802
& as lombe þat
clypper
in lande nem,
803
So closed he hys mouth
fro
vch query,
804
Quen Iueȝ hym iugged in Iherusalem.
805
In Ierusalem watȝ my lemman slayn
806
& rent on rode
with
boyeȝ bolde;
807
Al oure
baleȝ
to bere ful
bayn
,
808
He
toke
on hym self oure careȝ colde,
809
With
boffeteȝ watȝ hys face flayn,
810
Þat watȝ so fayr on to byholde;
811
For synne he set hym self in vayn,
812
Þat neuer hade non hym self to wolde,
813
For vus he lette hym flyȝe & folde
814
& brede
vpon
a bostwys bem,
815
As
meke
as lomb þat no playnt tolde.
816
For vus he swalt in Ierusalem:
817
Ierusalem, Iordan & galalye,
818
Þer as baptysed þe goude saynt Ion,
819
His wordeȝ acorded to ysaye;
820
When Ihesuc con to hym warde gon
821
He sayde of hym þys professye,
822
“Lo godeȝ lombe as trwe as ston,
823
Þat dotȝ away þe synneȝ
dryȝe
!”
824
Þat alle þys worlde hatȝ wroȝt
vpon
,
825
Hym self ne wroȝt neuer ȝet non,
826
Wheþer on hym self he con al clem,
827
Hys generacyoun quo recen con,
828
Þat
dyȝed
for vus in Ierusalem?
829
In Ierusalem þus my lemman swatte,
830
Twyeȝ, for lombe watȝ
taken
þere,
831
By trw recorde of ayþer prophete,
832
For mode so
meke
& al hys fare,
833
Þe þryde tyme is þer-to ful mete
834
In apokalypeȝ wryten ful ȝare.
835
In mydeȝ þe trone þere saynteȝ sete,
836
Þe apostel iohan hym saytȝ as bare,
837
Lesande þe boke
with
leueȝ sware,
838
Þere seuen syngnetteȝ wern sette in-seme
839
& at þat syȝt vche douth con
dare
,
840
In helle, in erþe & Ierusalem.
841
Thys Ierusalem lombe hade neuer pechche
842
Of oþer huee bot quyt Iolyf
843
Þat mot ne masklle moȝt on streche
844
For wolle quyte so ronk &
ryf
,
845
For-þy vche saule þat hade neuer teche,
846
Is to þat lombe a worthyly wyf;
847
And þaȝ vch day a store he feche,
848
Among vus commeȝ non oþer strot ne stryf,
849
Bot vchon enle we wolde were fyf,
850
Þe mo þe myryer so god me blesse.
851
In compayny gret our luf con
þryf
852
In honour more & neuer þe lesse.
853
Lasse of blysse may non vus bryng
854
Þat beren þys perle
vpon
oure bereste,
855
For
þay
of mote couþe neuer mynge,
856
Of spotleȝ perleȝ þa[y] beren þe creste,
857
Al-þaȝ oure corses in clotteȝ clynge,
858
& ȝe remen for
rauþe
wyth-outen reste,
859
We þurȝ-outly hauen cnawyng;
860
Of [o]n dethe ful oure hope is drest,
861
Þe lombe vus gladeȝ, oure care is
kest
;
862
He myrþeȝ vus alle at vch a
mes
,
863
Vchoneȝ blysse is breme & beste,
864
& neuer oneȝ honour ȝet neuer þe les.
865
Lest les þou leue my tale
farande
,
866
In appocalyppece is wryten in
wro
867
I seghe, says Iohan, þe loumbe hym stande,
868
On þe mount of syon ful
þryuen
&
þro
,
869
&
wyth
hym maydenneȝ an
hundreþe
þowsande
870
& fowre & forty þowsande mo
871
On alle her forhedeȝ wryten I fande,
872
Þe lombeȝ nome, hys fadereȝ also.
873
A hue
fro
heuen I herde þoo,
874
Lyk
flodeȝ fele laden,
runnen
on resse,
875
& as þunder þroweȝ in torreȝ
blo
,
876
Þat
lote
I leue watȝ neuer þe les.
877
Nauþeles þaȝ hit
schowted
scharpe,
878
& ledden loude al-þaȝ hit were.
879
A note ful nwe I herde hem
warpe
,
880
To lysten þat watȝ ful lufly dere,
881
As harporeȝ harpen in her harpe,
882
Þat nwe songe
þay
songen ful cler.
883
In sounande noteȝ a gentyl
carpe
,
884
Ful fayre þe modeȝ
þay
fonge
in fere
885
Ryȝt byfore godeȝ chayere,
886
& þe fowre besteȝ þat hym obes,
887
& þe alder-men so sadde of chere,
888
Her songe
þay
songen neuer þe les;
889
Nowþe-lese non watȝ neuer so quoynt,
890
For alle þe crafteȝ þat euer
þay
knewe.
891
Þat of þat songe myȝt synge a poynt,
892
Bot þat meyny þe lombe
þay
swe,
893
For
þay
arn
boȝt
fro
þe vrþe aloynte.
894
As newe fryt to god ful due
895
& to þe gentyl lombe hit
arn
amoynt,
896
As
lyk
to hym self of
lote
& hwe,
897
For neuer lesyng ne tale vn-trwe,
898
Ne towched her tonge for no dysstresse.
899
Þat moteles meyny may neuer remwe,
900
Fro
þat maskeleȝ mayster neuer þe les.”
901
“Neuer þe les let be my þonc,”
902
Quod I, “my perle þaȝ I appose,
903
I schulde not tempte þy wyt so wlonc,
904
To krysteȝ chambre þat art Ichose,
905
I am bot
mokke
& mul among,
906
& þou so ryche a reken rose,
907
& bydeȝ here by þys blysful
bonc
908
Þer lyueȝ
lyste
may neuer lose,
909
Now hynde þat sympelnesse coneȝ enclose,
910
I wolde þe aske a þynge expresse,
911
& þaȝ I be bustwys as a
blose
912
Let my
bone
vayl neuer þe lese.
913
Neuer þe lese cler I yow
by-calle
914
If
ȝe con se hyt be to done,
915
As þou art gloryous with-outen
galle
,
916
Withnay
þou neuer my ruful
bone
.
917
Haf ȝe no woneȝ in castel walle,
918
Ne maner þer ȝe may mete & won?
919
Þou telleȝ me of Ierusalem þe ryche ryalle,
920
Þer dauid dere watȝ dyȝt on trone,
921
Bot by þyse holteȝ hit con not hone
922
Bot in Iudee hit is þat noble note;
923
As ȝe
ar
maskeleȝ vnder mone,
924
Your
woneȝ
schulde by wyth-outen mote.
925
Þys moteleȝ meyny þou coneȝ of
mele
,
926
Of þousandeȝ þryȝt so gret a route,
927
A gret cete, for ȝe
arn
fele,
928
Yow by-hod haue with-outen doute;
929
So cumly a pakke of Ioly Iuele,
930
Wer euel don schulde lyȝ þer-oute;
931
& by þyse
bonkeȝ
þer I con gele
932
& I se no
bygyng
nawhere aboute,
933
I trowe al-one ȝe lenge & loute,
934
To loke on þe glory of þys grac[i]ous gote;
935
If
þou hatȝ oþer
lygyngeȝ
stoute,
936
Now tech me to þat myry mote.
937
“That mote þou meneȝ in Iudy londe,”
938
Þat specyal spyce þen to me spakk,
939
“Þat is þe cyte þat þe lombe con fonde
940
To soffer inne sor for maneȝ
sake
,
941
Þe olde Ierusalem to vnder-stonde,
942
For þere þe olde gulte watȝ don to slake,
943
Bot þe nwe þat lyȝt of godeȝ sonde,
944
Þe apostel in apocalyppce in theme con
take
.
945
Þe lombe þer, with-outen spotteȝ blake,
946
Hatȝ feryed þyder hys fayre flote,
947
& as hys flok is with-outen
flake
,
948
So is hys mote with-outen moote.
949
Of motes two to
carpe
clene
950
& Ierusalem hyȝt
boþe
nawþeles,
951
Þat nys to yow no more to mene,
952
Bot cete of god oþer syȝt of pes.
953
In þat on oure pes watȝ mad at ene,
954
With
payne to suffer þe lombe hit chese,
955
In þat oþer is noȝt bot pes to glene,
956
Þat
ay
schal laste with-outen reles,
957
Þat is þe borȝ þat we to pres,
958
Fro
þat oure flesch be layd to rote;
959
Þer glory & blysse schal euer encres,
960
To þe meyny þat is with-outen mote.
961
“Moteleȝ
may
so
meke
& mylde,”
962
Þen sayde I to þat lufly flor,
963
“Bryng me to þat
bygly
bylde,
964
& let me se þy blysful bor.”
965
Þat schene sayde, þat god wyl schylde,
966
“Þou may not enter with-inne hys tor,
967
Bot of þe lombe I haue þe aquylde
968
For a syȝt þer-of þurȝ gret fauor.
969
Vt-
wyth
to se þat clene cloystor,
970
Þou may, bot inwyth not a fote,
971
To strech in þe strete þou hatȝ no vygour,
972
Bot þou wer clene with-outen mote.
973
If
I þis mote þe schal vn-hyde,
974
Bow vp to-warde þys
borneȝ
heued,
975
& I an-endeȝ þe on þis syde
976
Schal sve,
tyl
þou to a hil be
veued
,
977
Þen wolde [I] no lenger byde,
978
Bot
lurked
by launceȝ so lufly leued,
979
Tyl
on a hyl þat I asspyed
980
& blusched on þe burghe, as I forth dreued,
981
By-ȝonde þe brok
fro
me warde
keued
,
982
Þat schyrrer þen sunne
with
schafteȝ schon;
983
In þe apokalypce is þe fasoun preued,
984
As deuyseȝ hit þe apostel Ihoñ.
985
As Iohan þe apostel hit syȝ
with
syȝt
986
I syȝe þat cyty of gret renoun,
987
Ierusalem so nwe & ryally dyȝt,
988
As hit watȝ lyȝt
fro
þe heuen adoun.
989
Þe borȝ watȝ al of
brende
golde bryȝt,
990
As glemande glas burnist broun,
991
With
gentyl gemmeȝ an-vnder pyȝt;
992
With
banteleȝ twelue on basyng
boun
,
993
Þe foundementeȝ twelue of riche tenoun;
994
Vch tabelment watȝ a
serlypeȝ
ston,
995
As derely deuyseȝ þis ilk toun,
996
In apocalyppeȝ þe apostel Iohan.
997
As þise stoneȝ in writ con nemme
998
I knew þe name after his tale;
999
Iasper hyȝt þe fyrst gemme,
1000
Þat I on þe fyrst basse con
wale
,
1001
He
glente
grene in þe
lowest
hemme.
1002
Saffer helde þe secounde stale,
1003
Þe calsydoyne þenne with-outen wemme,
1004
In þe þryd table con purly pale;
1005
Þe emerade þe furþe so grene of scale;
1006
Þe sardonyse þe fyfþe ston;
1007
Þe sexte þe rybe he con hit
wale
,
1008
In þe apocalyppce þe apostel Iohan.
1009
Ȝet Ioyned Iohan þe crysolyt,
1010
Þe seuenþe gemme in fundament;
1011
Þe aȝtþe þe beryl cler & quyt
1012
Þe topasye
twynne
how þe
nente
endent;
1013
Þe crysopase þe tenþe is tyȝt;
1014
Þe Iacyngh þe enleuenþe gent;
1015
Þe twelfþe þe gentyleste in veh a plyt,
1016
Þe amatyst purpre
with
ynde
blente
;
1017
Þe wal abof þe bantels bent,
1018
Masporye as glas þat glysnande schon,
1019
I knew hit by his deuysement,
1020
In þe apocalyppeȝ þe apostel Iohan.
1021
As Iohan deuysed ȝet saȝ I þare.
1022
Þise twelue de-gres wern brode & stayre,
1023
Þe cyte stod abof ful sware,
1024
As longe as brode as hyȝe ful fayre;
1025
Þe streteȝ of golde as glasse al bare,
1026
Þe wal of Iasper þat
glent
as glayre;
1027
Þe
woneȝ
with-inne enurned
ware
1028
Wyth
alle kynneȝ perre þat moȝt repayre,
1029
Þenne helde vch sware of þis manayre,
1030
Twelue forlonge space er euer hit fon,
1031
Of heȝt, of brede, of lenþe to
cayre
,
1032
For meten hit syȝ þe apostel Iohan.
1033
As Iohan hym wryteȝ ȝet more I syȝe
1034
Vch pane of þat place had þre ȝateȝ,
1035
So twelue in poursent I con asspye
1036
Þe portaleȝ
pyked
of rych plateȝ
1037
& vch ȝate of a margyrye,
1038
A parfyt perle þat neuer fateȝ;
1039
Vchon in scrypture a name con plye,
1040
Of israel
barneȝ
folewande her dateȝ,
1041
Þat is to say as her
byrþ
whateȝ;
1042
Þe aldest
ay
fyrst þer-on watȝ done.
1043
Such lyȝt þer
lemed
in alle þe strateȝ
1044
Hem nedde nawþer sunne ne mone.
1045
Of sunne ne mone had
þay
no nede
1046
Þe self god watȝ her lompe lyȝt,
1047
Þe lombe her lantyrne with-outen drede,
1048
Þurȝ hym blysned þe borȝ al bryȝt.
1049
Þurȝ woȝe &
won
my lokyng ȝede,
1050
For sotyle cler moȝt lette no lyȝt;
1051
Þe hyȝe trone þer moȝt ȝe hede
1052
With
alle þe apparaylmente vmbe-pyȝte,
1053
As Iohan þe appostel in termeȝ tyȝte;
1054
Þe hyȝe godeȝ self hit set vpone.
1055
A reuer of þe trone þer
ran
out-ryȝte
1056
Watȝ bryȝter þen
boþe
þe sunne & mone.
1057
Sunne ne mone schon neuer so swete;
1058
A! þat foysoun flode out of þat flet,
1059
Swyþe hit swange þurȝ vch a strete,
1060
With-outen fylþe oþer
galle
oþer glet.
1061
Kyrk
þer-inne watȝ non ȝete,
1062
Chapel ne temple þat euer watȝ set,
1063
Þe al-myȝty watȝ her mynyster mete,
1064
Þe lombe þe saker-fyse þer to
reget
;
1065
Þe ȝates stoken watȝ neuer ȝet,
1066
Bot euer more vpen at vche a lone;
1067
Þer entreȝ non to
take
reset,
1068
Þat bereȝ any spot an-vnder mone.
1069
The mone may þer-of acroche no myȝte
1070
To spotty, ho is of body to grym,
1071
& al-so þer ne is neuer nyȝt.
1072
What schulde þe mone þer compas clym
1073
& to
euen
wyth
þat worþly lyȝt,
1074
Þat schyneȝ
vpon
þe brokeȝ brym?
1075
Þe planeteȝ
arn
in to pouer a plyȝt,
1076
& þe self sunne ful fer to dym.
1077
Aboute þat water
arn
tres ful schym,
1078
Þat twelue fryteȝ of lyf con bere ful sone;
1079
Twelue syþeȝ on ȝer
þay
beren ful frym
1080
& re-nowleȝ nwe in vche a mone.
1081
An-vnder mone so gret merwayle
1082
No fleschly hert ne myȝt endeure,
1083
As quen I blusched
vpon
þat baly,
1084
So
ferly
þer-of watȝ þe falure.
1085
I stod as stylle as
dased
quayle,
1086
For
ferly
of þat french fygure,
1087
Þat felde I nawþer reste ne trauayle,
1088
So watȝ I rauyste
wyth
glymme pure;
1089
For I dar say,
with
conciens sure,
1090
Hade bodyly burne abiden þat
bone
,
1091
Þaȝ alle clerkeȝ hym hade in cure,
1092
His lyf wer loste an-vnder mone.
1093
Ryȝt as þe maynful mone con rys,
1094
Er þenne þe day-glem dryue al doun,
1095
So sodanly on a wonder wyse,
1096
I watȝ war of a prosessyoun,
1097
Þis noble cite of ryche enpresse
1098
Watȝ sodanly ful with-outen sommoun
1099
Of such vergyneȝ in þe
same
gyse
1100
Þat watȝ my blysful an-vnder
croun
,
1101
& coronde wern alle of þe
same
fasoun
1102
Depaynt in perleȝ & wedeȝ qwyte,
1103
In vchoneȝ breste watȝ bounden
boun
,
1104
Þe blysful perle
with
gret delyt.
1105
With
gret delyt
þay
glod in fere,
1106
On golden
gateȝ
þat
glent
as glasse;
1107
Hundreth
þowsandeȝ I wot þer were,
1108
& alle in sute her liureȝ wasse,
1109
Tor
to knaw þe gladdest chere.
1110
Þe lombe byfore con proudly passe,
1111
Wyth
horneȝ seuen of red golde cler,
1112
As praysed perleȝ his wedeȝ wasse;
1113
Towarde þe throne
þay
trone
a tras.
1114
Þaȝ
þay
wern fele no pres in plyt,
1115
Bot mylde as maydeneȝ
seme
at mas,
1116
So droȝ
þay
forth
with
gret delyt.
1117
Delyt þat hys
come
encroched,
1118
To much hit were of for to
melle
;
1119
Þise alder men quen he aproched,
1120
Grouelyng
to his fete
þay
felle;
1121
Legyounes of aungeleȝ togeder uoched,
1122
Þer
kesten
ensens of swete smelle,
1123
Þen glory & gle watȝ nwe abroched.
1124
Al songe to loue þat gay Iuelle,
1125
Þe steuen moȝt stryke þurȝ þe vrþe to helle,
1126
Þat þe vertues of heuen of Ioye endyte,
1127
To loue þe lombe his meyny in
melle
,
1128
I-wysse I laȝt a gret delyt;
1129
Delit þe lombe forto deuise,
1130
With
much meruayle in mynde went.
1131
Best watȝ he, blyþest & moste to pryse,
1132
Þat euer I herde of speche spent,
1133
So worþly whyt wern wedeȝ hys;
1134
His lokeȝ symple, hym self so gent,
1135
Bot a wounde ful wyde & weete con wyse
1136
An-ende hys hert þurȝ hyde to-rente;
1137
Of his quyte syde his blod
out-sprent
,
1138
A-las! þoȝt I, who did þat spyt?
1139
Ani breste for
bale
aȝt haf
for-brent
,
1140
Er he þer-to hade had delyt,
1141
The lombe delyt non lyste to wene,
1142
Þaȝ he were hurt & wounde hade,
1143
In his sembelaunt watȝ neuer
sene
,
1144
So wern his
glenteȝ
gloryous glade.
1145
I loked among his meyny schene,
1146
How
þay
wyth
lyf wern laste & lade,
1147
Þen saȝ I þer my
lyttel
quene,
1148
Þat I wende had standen by me in sclade;
1149
Lorde! much of mirþe watȝ þat ho made,
1150
Among her fereȝ þat watȝ so quyt!
1151
Þat syȝt me
gart
to
þenk
to wade,
1152
For luf longyng in gret delyt.
1153
Delyt me drof in yȝe & ere,
1154
My maneȝ mynde to maddyng malte;
1155
Quen I seȝ my frely I wolde be þere,
1156
Byȝonde þe water, þaȝ ho were
walte
,
1157
I þoȝt þat no þyng myȝt me dere
1158
To fech me
bur
&
take
me halte;
1159
& to start in þe strem schulde non me stere,
1160
To swymme þe remnaunt, þaȝ I þer swalte,
1161
Bot of þat munt I watȝ bi-talt;
1162
When I schulde start in þe strem astraye,
1163
Out of þat
caste
I watȝ
by-calt
;
1164
Hit watȝ not at my prynceȝ paye,
1165
Hit payed hym not þat I so
flonc
,
1166
Ouer meruelous mereȝ so mad arayde,
1167
Of
raas
þaȝ I were rasch & ronk,
1168
Ȝet
rapely
þer-inne I watȝ restayed;
1169
For ryȝt as I sparred vn-to þe
bonc
,
1170
Þat
brathe
out of my
drem
me brayde;
1171
Þen wakned I in þat erber wlonk,
1172
My hede
vpon
þat hylle watȝ layde,
1173
Þer as my perle to grounde strayd;
1174
I raxled & fel in gret affray,
1175
& sykyng to my self I sayd:
1176
“Now al be to þat prynceȝ paye.”
1177
Me payed ful
ille
to be out-fleme,
1178
So sodenly of þat fayre regioun,
1179
Fro
alle þo syȝteȝ so quykeȝ & queme.
1180
A longeyng heuy me strok in swone,
1181
& rewfully þenne I con to reme;
1182
“O perle,” quod I, “of rych renoun,
1183
So watȝ hit me dere þat þou con deme,
1184
In þys veray avysyoun;
1185
If
hit be ueray & soth sermoun,
1186
Þat þou so stykeȝ in garlande gay,
1187
So wel is me in þys doel doungoun,
1188
Þat þou art to þat prynseȝ paye.”
1189
To þat prynceȝ paye hade I
ay
bente,
1190
& ȝerned no more þen watȝ me
geuen
,
1191
& halden me þer in trwe entent,
1192
As þe perle me prayed þat watȝ so
þryuen
,
1193
As
helde
drawen to goddeȝ present,
1194
To mo of his mysterys I hade ben dryuen.
1195
Bot
ay
wolde man of
happe
more hente
1196
Þen moȝten by ryȝt
vpon
hem clyuen;
1197
Þer-fore my ioye watȝ sone
to-riuen
,
1198
& I
kaste
of kytheȝ þat lasteȝ
aye
.
1199
Lorde! mad hit
arn
þat
agayn
þe stryuen,
1200
Oþer proferen þe oȝt
agayn
þy paye;
1201
To pay þe prince oþer sete
saȝte
,
1202
Hit is ful eþe to þe god krystyin;
1203
For I haf founden hym
boþe
day & naȝte,
1204
A god, a lorde, a frende ful fyin.
1205
Ouer þis hyl þis
lote
I laȝte,
1206
For pyty of my perle enclyin,
1207
& syþen to god I hit by-taȝte,
1208
In krysteȝ dere blessyng & myn,
1209
Þat in þe forme of
bred
& wyn,
1210
Þe preste vus scheweȝ vch a daye;
1211
He
gef
vus to be his
homly
hyne,
1212
Ande precious perleȝ vnto his pay. Amen. Amen.
Lexeme
4
agayn
line 28
line 326
line 1199
line 1200
1
agaynʒ
line 79
1
aglyʒte
line 245
1
anger
line 343
15
ar
line 384
line 402
line 404
line 458
line 517
line 517
line 626
line 628
line 893
line 895
line 923
line 927
line 1075
line 1077
line 1199
1
as-tit
line 645
1
at
line 536
20
ay
line 33
line 44
line 56
line 101
line 132
line 156
line 342
line 366
line 407
line 573
line 596
line 621
line 684
line 696
line 720
line 956
line 1042
line 1189
line 1195
line 1198
7
bale (1)
line 18
line 123
line 373
line 478
line 651
line 807
line 1139
3
barne
line 426
line 712
line 1040
1
bayn
line 807
1
bele
line 18
1
bene
line 198
1
bene
line 110
2
big
line 102
line 374
1
biseme
line 310
1
blayke
line 27
2
blende
line 385
line 1016
2
blo
line 83
line 875
1
blom
line 578
1
blose
line 911
1
blunt
line 176
1
blyþe
line 354
1
bole
line 76
1
bolne
line 18
3
bone
line 912
line 916
line 1090
8
bonk
line 102
line 106
line 110
line 138
line 196
line 907
line 931
line 1169
1
borne
line 974